Podnoszenie kwalifikacji zawodowych polega na zdobywaniu lub uzupełnianiu przez pracownika wiedzy oraz umiejętności zawodowych. Jednym z ważniejszych obowiązków pracodawcy jest obowiązek ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Jest to bardzo ważny obowiązek, o którym mówi art. 17 k.p. Ranga tego zapisu została podwyższona poprzez art. 94 pkt. 6 kodeksu pracy, który jest powtórzeniem treści wcześniej powołanego artykułu. Pracownicy podnoszący swoje kwalifikacje mają prawo do urlopu szkoleniowego oraz zwolnienia z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania. Prawo to gwarantuje art. 103¹ § 2 kodeksu pracy. Jego przyznanie uwarunkowane jest często zakończeniem cyklu kształcenia określonym rodzajem egzaminu. Kodeks pracy wyróżnia dwie sytuacje w zakresie pracowniczego dokształcania, tj.:

• podnoszenie kwalifikacji zawodowych za zgodą lub z inicjatywy pracodawcy;
• dokształcanie całkowicie we własnym zakresie.

Tylko w pierwszym przypadku pracownikowi przysługuje płatny urlop szkoleniowy na mocy prawa, natomiast w drugim przypadku jest to dobrowolna decyzja pracodawcy. Wymiar urlopu zależny jest od rodzaju kształcenia i przysługuje w wymiarze:

• 6 dni dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych,
• 6 dni dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,
• 6 dni dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe,
• 21 dni w ostatnim roku studiów ? na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

W czasie przebywania na urlopie szkoleniowym pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Podstawą do jego obliczenia są składniki wynagrodzenia (zarówno stałe, jak i zmienne) z miesiąca wykorzystywania tego urlopu (§ 5 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań). Urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Urlop szkoleniowy jest udzielany na wniosek pracownika w trakcie kształcenia się. Nie może być on zaległy. Jeśli pracownik nie złoży wniosku o udzielenie urlopu szkoleniowego ? traci do niego prawo. Należy pamiętać, że urlop szkoleniowy powinien być wykorzystywany w czasie powiązanym ze zdarzeniem, które do niego uprawnia. Uczestnikowi studiów podyplomowych urlop nie przysługuje, ponieważ nie przystępuje on do egzaminu eksternistycznego, maturalnego oraz nie potwierdza kwalifikacji zawodowych. 

Pracodawca może przyznać pracownikowi dodatkowe świadczenia związane z podnoszeniem kwalifikacji, np. pokryć opłaty za: kształcenie, zakwaterowanie, przejazdy, zakup podręczników. Pracownik powinien wystąpić na piśmie o zgodę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych. We wniosku wskazać należy cel i formę szkolenia, przyjęty czas trwania szkolenia, przewidywany termin rozpoczęcia oraz zakończenia i inne ważne informacje opisujące przebieg nauki. Wniosek taki powinien być dostarczony do kadr, natomiast pracodawca zobowiązany jest pisemnie odpowiedzieć na wniosek. W sytuacji wyrażenia zgody, zgodnie z art. 103⁴-kodeksu pracy może zostać sporządzona umowa szkoleniowa. Umowa powinna zawierać prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika w związku z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych. Umowa szkoleniowa nie może zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy niniejszego rozdziału. Nie ma obowiązku zawarcia umowy szkoleniowej, jeżeli pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Istnieją sytuacje, w których pracownik może być obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia. Powyższy obowiązek powstaje, gdy pracownik:

• bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
• z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie, o której mowa w art. 103⁴, nie dłuższym niż 3 lata,
• w okresie trwania umowy zobowiązującej do pozostawania w zatrudnieniu rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 94 ³.

Podstawa prawna:
Kodeks pracy – Art. 17, 94 oraz rozdział III kodeksu pracy – Art: 103^1-6.